Triyak Yapısı Hakkında Ders Bilgisi

1) Triyakın yapısı ve özellikleri:

 Triyaklar AC akımla çalışan cihazların anahtarlanması ve güçlerinin kontrollerinde kullanılır. Örneğin bir triyakla yapılan bir dimmer devresi ile bir 220V’ luk bir ampulün parlaklığını sıfırdan maksimum parlaklığa kadar ayarlayabiliriz. Yine aynı mantıkla bir ısıtıcının güç ayarını yapabilir, bir AC motorun devir sayısını kontrol edebiliriz.

 Triyaklar her iki yönde akım geçirdiği için normalde doğrultucu olarak kullanılmazlar. Ancak istenirse bazı eklemelerle bu fonksiyonda sağlanabilir.

                                                  

2) Triyakın çalışması:

                                             

 Triyakı çalıştırmak gayet kolaydır. T1 – T2 terminalleri doğru ya da ters polarmalandırılabilir. Ancak çalışması için geyte ufak bir tetikleme vermek gerekir. Tetikleme voltajının polarması da önemli değildir. Yani pozitif veya negatif tetikleme voltajı uygulanabilir. Eğer Geyt akımı sıfırken T1 – T2 voltajı VBR kırılma voltajını aşarsa triyak bu şekilde de iletime geçebilir, ancak bu istenmeyen bir durumdur.

3) Triyakın kullanım alanları:

 Triyaklar, çift yönlü akım geçirebilen, küçük uyartım akımı ile büyük yük akımlarını kontrol edebilen, AC akımda çalışabilen yarı iletken devre elemanlarıdır. Tristörler AC akımın sadece pozitif alternanslarında çalışmakta olduğunu öğrenmiştik. Halbuki triyaklar hem pozitif hem de negatif alternansta iletime geçebilmektedirler. Triyakların yapısı birbirine ters ve paralel bağlı,geytleri ortak iki tristöre eşdeğerdir. Triyaklar iki yönde de akımı kontrol edebildiklerinden AC akımın bir periyodunun tamamında güç kontrolü sağlayabilmektedirler. Yani 0 – 360 dereceler arasında güç kontrolü sağlarlar.

KONU: I. KUADRAKIN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

 1) Kuadrakın yapısı ve özellikleri:

 Kuadrak diyak ile triyakın birleşiminden meydana gelmiştir. Kuadrak, diyak ve triyakın tüm özelliklerine sahiptir. Tek bir eleman olarak imal edilirler. Aşağıda kuadrakın sembolü gösterilmektedir.

                                                                          

 2) Kuadrakın çalışması :

 Kuadrakın içinde bulunan diyak triyakı tetikleme görevi yapar. Triyakın A1 – A2 ayaklarına seri bağlı yük böylece kontrol edilir.Çalışma olarak diyak ve triyakın çalışma özelliklerini bir arada gösterir.

 3) Kuadrakın kullanım alanları:

 Kuadrak diyak ve triyakın birlikte kullanıldığı her yerde kullanılabilir. Aşağıda kuadrakın kullanıldığı ışık kontrollü bir devre gösterilmiştir.

                                                         

 Devrenin çalışması: Aydınlık bir ortamda LDR’ nin direnci çok düşüktür. LDR kondansatöre paralel bağlı olduğu için , ışıklı ortamda geyte uygulanan tetikleme gerilimi düşüktür. Bu yüzden kuadrak yalıtımda olur ve yük çalışmaz. Ortam kararınca LDR direnci artar ve geyte gelen tetikleme voltajı yükselir. Yeterli tetikleme voltajını alan kuadrak iletime geçip RL yükünü çalıştırır.

 J. TRİYAKLA YAPILAN YARIM VE TAM DALGA GÜÇ KONTROLÜ

1)       AC güç kontrolünün tanımı: AC’de çalışan cihazların güçlerinin çeşitli yollarla

ayarlanmasına AC güç kontrolü denir. AC güç kontrolünde özelikle triyaklar kullanılmaktadır.

2)       Triyakla güç kontrolü çeşitleri:

 Triyakla tam ve yarım dalga olmak üzere iki çeşit güç kontrolü yapılabilir.

3)       Triyakla yarım dalga güç kontrolünde iletim açısının şekil üstünde açıklanması

                                             

  Triyakla yarım  dalga güç kontrolü yapabilmek için , AC gerilimin sadece bir alternansında çalışma sağlayacak düzenleme yapılması gereklidir. Devredeki diyot, triyakın geytine sadece pozitif alternansları yollayarak bu işlevi yerine getirir. P ve C elemanları , faz kayması ve geyt tetikleme voltaj değişimi yaparak, triyakın diyak üzerinden 0 – 180 dereceler arasında tetiklenmesini sağlar. Boylece RL yüküne giden pozitif alternans geriliminin ortalama değeri ve RL’ye uygulanan güç miktarı kontrol edilir.

 4) Triyakla tam dalga güç kontrolünde iletim açısının şekil üstünde açıklanması

                                            

 Tam dalga güç kontrolünde diyot olmadığı için triyak hem pozitif hem de negatif alternanslarda tetiklenir. Bu şekilde 0 – 360 derece arası güç kontrolü yapılır.

5) Triyaklı yarım ve tam dalga güç kontrolü arasındaki farklar.

·         Tam dalgada triyak her alternansta tetiklenir.Yarım dalgada sadece bir alternansta.

·         Tam dalgada 0 –360 derece, yarım dalgada 0 –180 derece arası kontrol edilir.

Yarım dalgada tek alternansta tetiklemek için geyt devresinde diyot kullanılır.